Մարտունի (արմ. Մարտունի[1]) քաղաք է Հայաստանում, Գեղարքունիքի մարզում։ Քաղաքի բնակչությունը կազմում է ավելի քան 12000 մարդ (2015 թվականի տվյալներով)։ Մարտունին սննդի արդյունաբերության խոշոր կենտրոն է Հայաստանում։ Շրջակա գյուղերում ու թաղամասերում ապրում է ավելի քան 90 հազար մարդ։

Պատմություն

Ժամանակակից Մարտունի քաղաքի տարածքում նախկինում գտնվել է Մեծ (Ներքին) Կզնուտ բնակավայրը [2]։ 1830 – 1926 թվականներին գյուղը կոչվել է Ներքին (Ստորին) Կարանլուգ [3], 1926 թվականին վերանվանվել է Մարտունի՝ կուսակցության առաջնորդ Ա.Ֆ.Մյասնիկովի (Մյասնիկյան) կեղծանունով։ 1930 թվականին ՀԽՍՀ-ում կազմավորվել է Մարտունու շրջանը, որի վարչական կենտրոնը եղել է Մարտունի գյուղը։

1963 – 1995 թվականներին՝ քաղաքատիպ ավան։

1995 թվականից քաղաքը մտնում է Գեղարքունիքի մարզի կազմի մեջ։

Աշխարհագրություն և կլիմա

Մարտունին գտնվում է ալպիական Սևանա լճի հարավ-արևմտյան ափին, Երևանից 130 կմ հեռավորության վրա։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից 1950 մետր։ Քաղաքի հյուսիսում Սևանա լճի շրջակայքում կա անտառաշերտ, որտեղ աճում են սոսի, ուռենու, եղևնի։ Հարավում Վարդենիսի լեռնաշղթան է։ Ամառվա երեք ամիսները արևոտ են, գարունը և ձմեռը՝ մեղմ։ Քաղաքը հողերի ոռոգման համար օգտագործում է ոռոգման խրամուղիների համակարգ։ Կարտոֆիլը, լոլիկը, սմբուկը և շատ այլ բանջարաբոստանային կուլտուրաներ լավ են աճում բերրի հողերի վրա։ Քաղաքում հաջողությամբ աճեցնում են նաեւ ընկույզ, կեռաս, կեռաս։ Հայաստանի համար ավանդական ծիրան, նուռ, խաղող, զով կլիմայի պատճառով քաղաքում գործնականում չեն աճեցնում։

Բնակչություն

Բնակչությունը XIX – XX դդ
Տարի 1831 1897 1926 1939 1959 1981 թ.
Բնակչություն, մարդ[2] 389 1534 2499 3783 5520 10400

Սպորտաձեւեր

1990 թվականին Մարտունիում հիմնադրվել է «Ալաշկերտ» ֆուտբոլային ակումբը։

Պատկերասրահ

Хачкар в память о жертвах геноцида армян

Центральная площадь

 

1.Մարտունի (Գեղարքունիք)

2.Պատմություն

3.Աշխարհագրություն և կլիմա

4.Բնակչություն

5.Սպորտաձեւեր

6.Պատկերասրահ

Ֆուտբոլի մասին առաջին հիշատակումները վերաբերում են 12-րդ դարի Անգլիային, սակայն այն ժամանակ ֆուտբոլը բոլորովին նման չէր ժամանակակից ֆուտբոլին։ Խաղերի թիվը հասավ 100-ի, և առանց ձեռքերի խաղի սահմանափակումներ չկային։ Ֆուտբոլի համար ընդհանուր կանոններ ստեղծելու առաջին փորձը կատարվել է 1846 թվականին, երբ հանդիպեցին մի քանի քոլեջների ներկայացուցիչներ։ Նրանք սահմանում են կանոնների առաջին փաթեթը: 1857 թվականին հիմնադրվեց առաջին նվիրված ֆուտբոլային ակումբը՝ Շեֆիլդը։ 1863 թվականին երկար բանակցություններից հետո ընդունվեց Անգլիայի ֆուտբոլային ասոցիացիայի կանոնադրությունը։ Ընտրվել է խաղի ամբողջական անգլերեն անվանումը՝ «association football» («ֆուտբոլը ըստ ասոցիացիայի կանոնների»), ընդունվել է դաշտի չափը՝ գոլ։

Առաջին ֆուտբոլային մրցումների հայտնվելու պատմությունը Մինչ Ֆուտբոլի լիգայի ձևավորումը, Անգլիայի գավաթը, աշխարհի ամենահին ֆուտբոլային մրցաշարը, անցկացվում էր 1871 թվականին։ 1892 թվականին Անգլիայի և Շոտլանդիայի միջև առաջին միջազգային հանդիպումը ավարտվեց ոչ-ոքի՝ 0:0:12 տարի անց՝ 1883 թվականին։ Առաջին միջազգային մրցաշարն անցկացվեց Անգլիայի, Ուելսի, Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի հավաքականների մասնակցությամբ։ Երկար ժամանակ ֆուտբոլը բացառապես բրիտանական էր, բայց աստիճանաբար այն տարածվեց եվրոպական այլ երկրներում, իսկ հետո նաև այլ մայրցամաքներ։Այսպիսով, «Հին աշխարհից» դուրս առաջին խաղը տեղի ունեցավ Արգենտինայում, բայց այն խաղացին բրիտանացի բանվորները, ոչ թե լատինաամերիկացիները, Անգլիայից հետո աստիճանաբար ստեղծվեցին ֆուտբոլային մրցաշարեր այլ երկրներում, ինչպես նաև ազգային հավաքականներում։ Ֆուտբոլի միջազգային ֆեդերացիան (ՖԻՖԱ) հիմնադրվել է 1904 թվականի մայիսի 21-ին Փարիզում։

Առաջին ֆուտբոլային գնդակի ստեղծման և հայտնվելու պատմությունը

Աշխարհի բոլոր տղաների համար ամենակարեւոր մարզաձեւերից մեկը ֆուտբոլն էր։ Առաջին գնդակը միշտ ուրախ, սուրբ արարք էր: Այժմ ոչ միայն երեխաները, այլեւ մեծահասակները պատրաստ են կուռք դարձնել իրենց սիրելի խաղացողներին, սիրելի թիմին՝ չնայած ֆուտբոլային հանդիպման հեռարձակմանը։ Ինչպես խաղն այնքան հայտնի դարձավ, որ հարցն առանձին է, մենք դրան ձեռք չտվեցինք։ Հետաքրքիր է, թե ինչ ճանապարհներով են դրանք հանգեցրել ֆուտբոլի առաջին գնդակի հայտնվելուն, ո՞րն էր խաղի սկզբի հիմնական կանոնը, ո՞րն էր ֆուտբոլի գնդակը։

Презентация19